فضایی، حمل و نقل پیشرفته

به گزارش ستاد توسعه فناوری های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با توجه به قرار گرفتن کشور در یک موقعیت استراتژیک، فناوری‌های مرتبط با حوزه حمل‌و‌نقل اهمیت به سزایی دارد؛ در این حوزه باید فناوری‌های روز دنیا را رصد و در راستای دستیابی به آن تلاش کرد.

با همین نگاه، ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در معاونت علمی ریاست جمهوری ایجاد شد؛ این ستاد با ادغام بخشهای مرتبط با فناوری مرکز ملی فضایی و ستادهای توسعه فناوری صنایع دانش بنیان هوایی و هوانوردی و صنایع دانش بنیان دریایی و در انطباق با نظامنامه جامع ارزیابی متوازن ماموریتهای ستاد توسعه فناوری و جلب همکاری اعضای حقیقی و حقوقی ستاد، ضمن بهره‌مندی از دستاوردهای مفید ملی و بین المللی نسبت به هم‌افزایی فعالیتهای مرتبط با حوزه حمل و نقل پیشرفته در بخشهای مختلفی همچون حمل و نقل جاده‌ای، ریلی، دریایی، هوایی و یکپارچه‌سازی آنها به کمک فناوریهای فضایی و تمام حوزه‌های مرتبط نظیر وسایل نقلیه الکتریکی، ساخت تجهیزات فرودگاهی، تجهیزات راهسازی، اسکله و تجهیزات بندری همت گماشته است.

در رابطه با فعالیتهای صورت گرفته در این حوزه با "منوچهر منطقی" دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

 با توجه به اینکه این ستاد با ادغام بخش‌های مرتبط با فناوری مرکز ملی فضایی و ستادهای توسعه فناوری صنایع دانش بنیان هوایی و هوانوردی و صنایع دانش بنیان دریایی شکل گرفت در حال حاضر چه فعالیتهایی بیشتر مورد پیگیری است؛ در ابتدا یک گزارش از فعالیت‌های اخیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی و حمل و نقل پیشرفته بفرمایید.

ستاد توسعه فناوریهای حوزه فضایی و حمل و نقل پیشرفته، 6 فعالیت عمده را پی‌گیری می‌کند؛ نخستین فعالیت ما توسعه فناوری فضایی است و برای این کار بر استارتاپهای فضایی متمرکز شده‌ایم زیرا کانون توجه جهانی برای تحول این حوزه، استارت‌آپها است.

بیشتر به ساخت ماهواره‌های مکعبی، شبکه‌سازی آنها در فضا، پرتاب آنها با استفاده از روشهای جدید و نهایتا کاربری آنها در اقتصاد فکر می‌کنیم.

بخش دوم، بخش هوایی است و سه فعالیت در این بخش تعریف می‌شود؛ یکی هواپیماهای هوانوردی عمومی است که به‌عنوان تاکسی‌ هوایی از آنها استفاده می‌شود و اخیراً برای ما بسیار جدی شده است و به  پشتیبانی از ناوگان هواپیماها و بالگردهای موجود نیازمند تعمیر و نگهداری کمک می‌کنیم.

از ساخت بالگرد صبا 248 تا تجهیزات تعمیر فرودگاهی

و در نهایت به دنبال بالا بردن قابلیت طراحی هوایی و بالگرد برای ورود به یک همکاری جهانی هستیم؛ علاوه‌ بر این موارد، در محصولات مختلف دیگر هم به تولید رسیده‌ایم که شامل موتورهای هوایی، تکمیل بالگرد صبا 248 و ساخت قطعات یدکی برای پیشتیبانی وسایل هوایی است؛ در بخش هوایی همچنین ساخت تجهیزات هواشناسی و تعمیرات فرودگاهی را پی‌گیری می ‌کنیم که برای این منظور یک شبکه بسیار قوی داخلی را ایجاد کرده‌ایم.

اما بخش سوم فعالیت‌ها ما به حمل و نقل ریلی ارتباط پیدا می‌کند و در این زمینه بر بومی‌سازی واگن‌های مترو تمرکز کرده‌ایم؛ بومی‌سازی واگن‌های مترو یک موضوع ملی است که مسئولیت ساخت آن در برنامه ششم توسعه به معاونت علمی ریاست جمهوری سپرده شده است.

برمبنای همین پروژه کلان، بومی‌سازی قطعات مورد استفاده در مترو از 28 درصد در ابتدای فعالیت ما در پایان سال جاری به 85 درصد می‌رسد البته در حوزه ریلی فعالیتهای دیگری هم داریم که شامل هوشمندسازی در ناوگان ریلی و افزایش سهم ناوگان ریلی در حمل و نقل عمومی است.

بومی‌سازی قطعات مورد استفاده در مترو از 28 درصد در ابتدای فعالیت ما در پایان سال جاری به 85 درصد می‌رسد

اما در بخش خودرو، دو پروژه عمده داریم که یکی از آنها پروژه برقی‌سازی خودروهاست؛ این پروژه با همکاری خودروسازها و فعالان صنعت در بخشهای اتوبوس، موتور سیکلت و خودروهای سواری در حال پی‌گیری است و قصد داریم در این پروژه خودرو، اتوبوس و موتور سیکلت برقی را به گونه‌ای نمونه‌سازی کنیم که قابلیت تولید داشته باشند؛ برای این کار به دنبال یک پلتفورم بومی و مشترک برای تولید اقتصادی در کشور هستیم.

یک پروژه مهم دیگر کمک به طراحی و تولید موتورهای کم‌مصرف با آلایندگی بسیار پایین و با مصرف زیر 5 لیتر در 100 کیلومتر است که از چند سال پیش آغاز شده است.

حوزه دریایی چهارمین بخش فعالیتهای ماست که سه هدف عمده را پی‌گیری می‌کند؛ اول اینکه از ناوگان دریایی کشور پشتیبانی لازم را داشته باشیم؛ در واقع شبکه قطعه‌سازی که ما راه‌اندازی کرده‌ایم بین حوزه خودرو، ناوگان ریلی و کشتیرانی مشترک است؛ بعد از ساخت قطعات نوبت به استانداردسازی محصولات می‌شود چرا که ناوگان کشتی‌رانی نیاز به قطعات با استانداردهای جهانی دارد؛ در همین راستا بحث تطابق تجهیزات را هم داریم مثلا در سیستم ناوبری هواپیما می‌توانیم بخش‌هایی را در کشتی مورد استفاده قرار دهیم یا در موضوع موتور خودرو امکان استفاده از آنها با تغییرات لازم در کشتی‌های سبک وجود دارد.

بخش پنجم فعالیت ما، موضوع هوشمندسازی به عنوان یک موضوع جدید است که در دنیا سرمایه‌گذاری‌های کلانی در این بخش انجام شده و تمام کشورهای دنیا یک سند هوشمندسازی دارند؛ ما هم در حال تدوین سند هوشمندسازی با کمک تمام بازیگران این حوزه هستیم.

به دنبال همین بخش تلاش داریم که بهره‌وری ناوگان حمل و نقل را بالاتر ببریم که در ادامه بیشتر توضیح خواهم داد همچنین حمل و نقل یکپارچه ریلی، دریایی و خودرویی را پیگیری می‌کنیم البته در کشور وجود دارد و تلاش می‌کنیم سریعتر به جایگاه درست خود برسد.

در نهایت موضوع اطلاعات مکانی یا ژئوماتیک را در دسته فعالیتهای خود داریم که می‌توان گفت بخش زیادی از فعالیتهای کشور مبتنی بر داده‌های مکانی بسیار دقیق است؛ اگر داده‌های مکانی دقیق باشد، دقت کارها و هزینه انجام آنها هم کاهش پیدا می‌کند به عنوان مثال وقتی یک چاه نفت یا گاز کشف می‌شود اگر با داده‌های دقیق مکانی مورد استخراج قرار نگیرد چندین بار باید ایجاد چاه را تکرار کنیم که از نظر هزینه و زمان مقرون به‌صرفه نیست.

پس ستاد در تمام حوزه های مرتبط با صنعت حمل و نقل فعالیت می‌کند؛ آیا این فعالیتها در تمام حوزه‌ها به‌صورت متوازن جلو می‌رود؛ با توجه به مواردی که ذکر کردید، حوزه‌های فعالیتی ستاد بسیار گسترده است؛ ارزیابی خود شما از عملکرد ستاد در حوزه‌های فعالیتی مذکور چیست؟

ما تلاش کردیم که فعالیتهای ستاد در یک سطح انجام شود چون موضوعات مطرح شده در ستاد موضوعات بسیار مهمی است باید تمام آنها در یک سطح به پیش می‌رفتند، منتها بعضی پروژه‌ها نسبت به بقیه عقب‌تر هستند، به عنوان مثال برخی پروژه‌های دریایی نسبت به پروژهای ریلی و خودرویی عقب‌تر بوده است و ما سعی کردیم که انرژی بیشتری برای این بخش‌های عقب مانده بگذاریم تا این عقب‌ماندگی جبران شود یا مثلا در موضوع هوایی، بخشهایی هست که کشور تاکنون روی آنها سرمایه‌گذاری جدی نکرده اما در اقتصاد هوایی نقش‌آفرین بوده و ما همه تخصص‌های آن را داریم.

بنابراین می‌توان گفت تمام بخشهایی که ذکر شد، فعال هستند اما با توجه به بلوغی که در آن حوزه‌ها وجود دارد انرژی که بر روی آنها می‌گذاریم متفاوت است؛ سعی ما این است که تمام حوزه‌ها با یک اهمیت و سطح اثربخشی در کشور پیگیری شود.

 با توجه به مسئولیتهای ستاد و اقداماتی که تاکنون انجام شده است، چه چشم‌اندازی برای فعالیتهای آتی متصور هستید؟

اصلاً دلیل شکل‌گیری این ستاد این بود که در حمل و نقل پیشرفته پتانسیل‌هایی در کشور وجود داشت اما از توانمندی‌های موجود استفاده نمی‌کردیم، فعال شود و وارد این حوزه‌ها شویم و  فاصله فناوری‌ که بین کشور ما و کشورهای دیگر وجود داشت را جبران کنیم.

چشم‌انداز اصلی این است که ما از نظر صنعت حمل و نقل زیرساخت‌های خوبی داریم و می‌توانیم از کشورهای مطرح منطقه باشیم و از قابلیت این صنایع استفاده کنیم؛ می‌توانیم با تطابق فناوری‌ها، از پتانسیلهای صنعت ریلی در صنعت هوایی یا از صنعت هوایی در صنعت خودرو یا هر صنعت مرتبط دیگر استفاده کنیم به‌عنوان مثال ساخت قطعات پیچیده یک کارگروه دارد و به تمام این صنایع سرویس می‌دهد یا یکسری قطعات هواپیما امکان نصب و راه‌اندازی در کشتی را دارد؛ در حوزه موتور کشتی هم که تصور بر این بود که ما توان ورود به این حوزه را نداریم، وارد شدیم و فعالیت می‌کنیم.

پس با جاری‌سازی قابلیتها بین بخش‌ها و فعالیت‌های شرکتهای دانش‌بنیان در این حوزه تلاش می‌کنیم وارد بخش‌های مختلف شویم و در بازار تولید این صنایع حضور داشته باشیم، با همین روند پیش‌بینی می‌کنیم در آینده در منطقه هم‌ نقش‌آفرین خواهیم بود.

در حوزه حمل و نقل هوشمند چطور، چه فعالیتهایی در این زمینه صورت گرفته است؟ آیا نقشه راهی برای این مسیر متصور است؟

ما در این حوزه، دو مسیر را در پیش گرفته‌ایم؛ یک مسیر بالا به پایین است که به تدوین سند حمل و نقل هوشمند می‌پردازد و یک مسیر پایین به بالا که برای رسیدن به اهداف هوشمندسازی باید یک سری پروژهای کوچک هوشمندسازی تعریف کنیم.

به عنوان مثال در حوزه اتوبوس و کامیون سیستم مدیریت سوخت را تعریف کردیم همچنین در حوزه خودروهای تجاری سیستم تماس اضطراری را تعریف کردیم چرا که در زمان رخ دادن تصادف یک زمان طلایی برای رسیدگی به مصدومان وجود دارد و اگر در این زمان رسیدگی انجام شود احتمال زنده ماندن مصدومان بسیار بالا می‌رود.

این سیستم با همکاری یک شرکت ساخت کشنده، یکی از اپراتورهای تلفن همراه و یک شرکت دانش‌بنیان انجام شده است و قابلیت اجرا در تمام خودروها را دارد یا مثلا در حوزه حمل و نقل ریلی پروژه‌ای برای افزایش بهره‌وری در این ناوگان تعریف کردیم.

در این پروژه به دنبال تعمیر و نگهداری هوشمند بودیم یعنی اجزایی که دچار آسیب می‌شوند، شناسایی کنیم و قبل از اینکه وارد فضای بحرانی شود تعمیر یا تعویض شود تا لوکوموتیو در پیش راه متوقف نشود؛ در صورت فقدان این بررسی هوشمند ممکن است فرآیند تعمیر لوکوموتیو چند ماه به طول بیانجامد اما با این روش فرآیند تعمیر بسیار کوتاه خواهد شد.

همچنین در حوزه راه‌آهن، پروژه هوشمند‌سازی خطوط ریلی را پیگیری می‌کنیم که در این روش امکان کنترل کل زیرساختهای وسیع راه آهن وجود دارد؛ در بنادر، تخلیه و بارگیری هوشمند را پیشنهاد داده‌ایم که باعث می‌شود کشتی‌ها و کامیون‌های در صف، با مدیریت انبارها به‌صورت بهینه مدیریت شوند؛ این پروژه‌ها در حوزه‌های مختلف تعریف شده‌اند تا فرهنگ هوشمندسازی در کشور جا بیفتد.

 جایگاه کشور ما در حوزه حمل و نقل هوشمند چه جایگاهی است؟ آیا می‌توان یک عملکرد مقایسه‌ای بین کشورهای همسایه در این حوزه داشت؟

کشورهای منطقه یا در حال تعریف این صنعت در کشور خود هستند یا چند پروژه را شبیه به ما انجام داده‌اند و با این تفاسیر می‌توانیم بگوییم برخی از این کشورها به طور نسبی از ما جلوتر هستند چرا که این فرآیند را زودتر شروع کرده‌اند منتها ما با توجه به استعدادها و زیرساختهایی که در این حوزه داریم، اگر یک برنامه‌ریزی خوب داشته باشیم، می‌توانیم حرکت نسبت به آنها سریعتری داشته باشیم؛ در جهتی عمده منابع فناوری ما داخلی و عمده منابع فناوری کشورهای همسایه وارداتی است.

با توجه به شرایط اقتصادی کشور ستاد توسعه فناوریهای حوزه فضایی و حمل و نقل پیشرفته چه دستاوردهای اقتصادی داشته است؟

ما در حوزه اقتصادی دو سطح خرد و کلان را مورد توجه قرار داده‌ایم؛ در حوزه اقتصاد خرد تلاش می‌کنیم ارزش افزوده فعالیتها را در حوزه استارتاپها افزایش بدهیم؛ در بخش کلان هم باید به این نکته توجه کنیم که با توجه به قرار گرفتن ما در یک شاهراه ارتباطی در تلاشیم که یک پارچه‌سازی حمل و نقل را داشته باشیم چرا که در این منطقه ترددهای بین‌المللی اتفاق می‌افتد همچنین با هوشمندسازی، سیستمهای ایمن برای حمل و نقل بین المللی ایجاد کنیم‌.

هنوز ورود جدی به سطح کلان اقتصادی نکرده‌ایم اما مطالعات زیادی در این حوزه اتفاق افتاده است.

ببینید ما هوشمندسازی را از یک سال و نیم پیش آغاز کرده‌ایم و نمیتوانیم بگوییم که در حال حاضر به جایگاه ویژه‌ای رسیده‌ایم اما اثرات این فعالیتها در سالهای آتی به‌صورت جهشی خواهد بود و تأثیر 20 درصدی بر اقتصاد خواهد گذاشت.

اثرات هوشمندسازی حمل و نقل در سالهای آتی به‌صورت جهشی خواهد بود و تأثیر 20 درصدی بر اقتصاد خواهد گذاشت.

به عنوان سؤال آخر و با توجه به درگیری کشور با ویروس کرونا، اقدامات ستاد تحت مدیریت شما برای کنترل این بیماری چه بوده است؟

یکی از مشکلاتی که در ترددها وجود دارد و باعث انتقال ویروس در اماکن سربسته مانند مترو می‌شود، سیستم تهویه هواست، ما تلاش کردیم برنامه‌ریزی و مطالعاتی برای طراحی این سیستم‌های تهویه هوا انجام بدهیم که کمترین احتمال انتقال ویروس در آنها وجود داشته باشد، همین مشکل در حوزه خودرو هم وجود دارد که طرحهای خوبی از طرف شرکتهای دانش‌بنیان برای رفع مشکلات این حوزه برای ما ارسال شده است.

و سخن آخر اینکه حوزه فعالیت ما بسیار وسیع است و یک پنجم شرکتهای دانش‌بنیان کشور در حوزه‌های مرتبط با ستاد ما فعالیت می‌کنند؛ تلاش ما یکپارچه‌سازی فعالیت این شرکتهای دانش‌بنیان در حوزه‌های فعالیتی است و در نهایت متمرکز کردن برای انجام پروژهای بزرگ کشور است که به‌عنوان مثال دسترسی به فناوریهای واگنی مترو تا سطح بسیار بالا، اتوبوس برقی، موتور کم‌مصرف با فناوریهای روز از خروجی‌های شرکت‌های دانش بنیانی است که ستاد در شبکه‌سازی آن تلاش کرده است.

پایان پیام