فضایی، حمل و نقل پیشرفته

مأموریت رهیاب لایزا، نمونه آزمایشی و امکان‌سنجی برای مأموریت فضایی کاوش امواج گرانشی به شمار می‌رود.
روز سه‌شنبه، 18 جولای، ساعت 20 به‌وقت مرکزی اروپا بود که مرکز هدایت فضایی آژانس فضایی اروپا در شهر دارموشتات آلمان، آخرین پیام را به مأموریت رهیاب لایزا (LISA Pathfinder) ارسال کرد. بدین ترتیب یکی از مأموریت‌های پیشگام این آژانس به پایان رسید.
مأموریت رهیاب لایزا، یکی از مأموریت‌های بنیادی برای ادامه کاوش در زمینه امواج گرانشی به شمار می‌رود. این مأموریت در سال 2015 به مدار زمین ارسال شد. اندکی بعد از اعزام این مأموریت به مدار بود که رصدخانه امواج گرانشی لایگو موفق شد نخستین نشانه‌ها از امواج گرانشی را آشکار نماید. (لایزا در این آشکارسازی نقشی نداشت اما ازنظر زمانی این دو رویداد باهم همزمان شدند.)
رصدخانه لایگو، با استفاده از تداخل سنجی لیزری، تغییرات جزئی که در اثر عبور امواج گرانشی از زمین رخ می‌دهد را ثبت می‌کند. بااین‌وجود و علی‌رغم موفقیت‌های ابتدایی این رصدخانه، به دلیل محدودیت‌های فیزیکی ازجمله محدودیت طول بازوهای خلأ این رصدخانه که پرتوهای لیزر در آن تابانده می‌شود، توان و دقت تفکیک این رصدخانه محدود است. به همین دلیل دانشمندان به دنبال راهی برای تفکیک منابع امواج گرانشی ضعیف‌تر، ایده استفاده از آشکارسازهای فضایی را مطرح کرده‌اند.
پروژه لایزا یکی از این پروژه‌ها است که قصد دارد با قرار دادن سه ماهواره در مدار زمین و در فاصله‌ای دور از هم نشانه‌هایی از امواج گرانشی ضعیف را آشکار سازد.
امواج گرانشی لرزه‌ها و امواجی در بافتار فضا زمان هستند که در اثر تأثیرات گرانشی اجرامی بزرگ مانند برخورد سیاهچاله‌ها به وجود می‌آیند و درون فضا زمان منتشرشده و باعث بروز انقباض و انبساط‌های جزئی در این بافتار می‌شوند.

مأموریت رهیاب لایزا که در مداری در حول نقطه لاگرانژی شماره 1 قرار داشت، درواقع بستری برای آزمودن فناوری‌ها و تکنیک‌های لازم برای مأموریت اصلی بود.
هدف این مأموریت بررسی امکانات فنی و آزمودن فناوری لازم برای مأموریت نهایی لایزا بود.
باوجود موفقیت این مأموریت هنوز راه طولانی تا ارسال رصدخانه فضایی آشکارساز امواج گرانشی در پیش است. در سال 2011 ناسا به دلیل محدودیت بودجه از مشارکت در این پروژه انصراف داد. آژانس فضایی اروپا بعدتر این مأموریت را به نام ELISA بازتعریف کرد و در حال حاضر پیش‌بینی می‌شود این مأموریت ر سال 2034 آغاز شود. ناسا بار دیگر در حال بررسی راه‌های مشارکت در این پروژه است.

مأموریت لایزا درنهایت از سه فضاپیما تشکیل خواهد شد که به شکل رأس‌های یک مثلث متساوی‌الاضلاع و در فواصل دونیم میلیون کیلومتر از یکدیگر در مداری به داور خورشید و در فاصله 50 میلیون کیلومتری از زمین مستقر خواهند شد تا به بررسی و تفکیک امواج گرانشی بپردازند که آشکارسازی آن از عهده رصدخانه‌های زمین ازجمله لایگو خارج است.
رهیاب لایزا، باوجود اتمام مأموریتش برای مدتی طولانی و شاید هزاران سال در مداری در اطراف خورشید باقی خواهد ماند.