فضایی، حمل و نقل پیشرفته

هفته گذشته شرکت آمریکایی اسپیس ایکس برای اولین بار توانست ماهواره‌بری را که از فضا برگشته بود برای دومین بار در مدار قرار دهد. اکنون خبر می رسد که چین و روسیه در طراحی مشترک تصمیم دارند این پروژه حساس یعنی پرتاب فضاپیماهای قابل بازگشت را دنبال کنند.

هم‌اکنون در جهان، طراحی فضاپیماهای قابل بازگشت به‌عنوان مهم‌ترین راه حل کاهش مخارج پرتاب به مدار تلقی می‌شود. اما تجربه سفینه فضایی آمریکایی «شاتل» (Shuttle) نشان داد که استفاده ازاین‌گونه سفینه‌ها کار ساده‌ای نیست. سفینه «اسپیس شاتل» باعث کاهش قیمت حمل بار به فضا نشد.

این سیستم نیاز به سرمایه زیادی داشت که از‌حساب دیگر برنامه‌ها تأمین می‌شد. نهایتاً، آمریکا بدون سفینه فضایی ماند و اعزام فضانوردان آن‌ها به ایستگاه بین‌المللی فضایی توسط روسیه انجام می‌شود. سیستم فضایی قابل بازگشت فقط در صورتی باصرفه خواهد بود که بتوان از آن چندین بار استفاده کرد و تعمیر و نگهداری آن پس از هر بار بازگشت هزینه زیادی طلب نکند.

سفینه «اسپیس ایکس» هنوز چنین امکانی را به نمایش نگذاشته است، حتی با وجود اینکه بازگشت اولین پایه موشک ممکن شده است. اولین تلاش پرتاب موشک با استفاده مجدد از پایه اول «اسپیس ایکس» در آینده نزدیک انجام خواهد شد. اما فقط با پرتاب‌های مکرر و بازگشت موفق موشک و باصرفه بودن بهره‌برداری آن می‌توان درباره موفقیت این طرح صحبت کرد. ازاین‌رو برخورد بدبینانه چینی‌ها نسبت به این نظریه کاملاً منطقی است. بعلاوه، فقط چینی‌ها در این رشته فعالیت نمی‌کنند.

سازمان فضایی روسیه یا «روس کاسموس» نیز اواسط سال ۲۰۱۶ میلادی از برنامه مشابهی صحبت کرد و بخش ویژه‌ای برای طراحی موشک‌های قابل بازگشت تأسیس کرد که احتمالاً به منظور احیای برنامه دهه ۱۹۹۰ «بایکال» است.

سفینه فضایی «بایکال» می‌بایست مانند موشک‌های حامل مجهز به بال‌هایی مانند بال هواپیما باشد. پس از پایان کار و جدا شدن از موشک، «بایکال» می‌بایست مثل هواپیمای معمولی به پرواز ادامه بدهد و در فرودگاه فرود آید. روسیه بر اساس برنامه فضایی شوروی که بر طبق آن سفینه قابل بازگشت «بوران» ساخته شد از تجربه معین طراحی سامانه‌های فضایی قابل بازگشت برخوردار است.

سفینه فضایی «بوران» می‌توانست به‌طور خودکار پرواز و در فرودگاه فرود آید. به‌احتمال‌ زیاد طراحی این‌گونه سیستم می‌تواند یکی دیگر از جهات همکاری روسیه - چین شود. این امر در شرایطی که فضا جلوی چشمان ما مبدل به یکی از عرصه‌های رویارویی نظامی می‌شود، اهمیت بیشتری کسب می‌کند.