فضایی، حمل و نقل پیشرفته

سیروس برزو: به دنبال فروپاشی شوروی و بر هم خوردن اوضاع اقتصادی این کشور، سازمان فضایی روسیه (Roscosmos) در شرایط بسیار پیچیده مالی قرار گرفت. نه دولت روسیه و نه سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی و غیردولتی از قبیل وزارت دفاع توان کمک به این تشکیلات که قبلاً بودجه‌های چندین میلیاردی از طرح‌های آن حمایت می‌کرد را نداشتند. تشکیلات فضایی روسیه مجبور شد در این تنگنا به هر وسیله‌ای برای ادامه حیات چنگ بزند از تولید وسایل آشپزخانه گرفته تا فروش تجربیات ارزشمند خود به قیمت نازل به سایر کشورها. یکی دیگر از راه‌های تداوم حیات، فروش صندلی‌های سایوز (Soyuz) برای سفر به فضا بود. 

ایستگاه مداری میر (Mir space station) به دلیل نداشتن بودجه کافی برای نگهداری در مدار زمین نابود شد و روسیه با توجه به قراردادی که با آمریکا برای همکاری در ایستگاه فضایی بین‌المللی بسته بود حتی مجوز استفاده از صندلی سایوز را هم نداشت و برای فروش آن باید اجازه آمریکا را می‌گرفت. بر اساس قرارداد بسته‌شده بین سازمان فضایی روسیه و آمریکا، روسکاسموس تنها می‌تواند اتباع کشورهایی را با سایوز به ایستگاه فضایی بین‌المللی ببرد که با آمریکا مشکلی نداشته باشند. ضمناً کارشناسان ناسا، وجود این افراد را مزاحم فعالیت فضانوردان حرفه‌ای در ایستگاه مداری ندانند. پس از ماه‌ها فعالیت بالاخره نخستین داوطلب پذیرفته شد. این افراد که فضانوردان حرفه‌ای نبودند بانام کیهان‌نورد مهمان و یا گردشگر فضایی شناخته شدند.
نخستین گردشگر فضایی دنیس تیتو (Dennis Tito) بود. دنیس تیتو در ‏۸اوت۱۹۴۰‏ در شهر کویینز (Queens) از ایالت نیویورک آمریکا به دنیا آمد. از دانشگاه نیویورک (New York) در۱۹۶۲ مهندسی هوافضا گرفت. از سال۱۹۶۳ با ناسا در مرکز آزمایشگاه پیش‌بری جت همکاری داشت ضمناً به‌عنوان استادیار در دانشگاه درس می‌داد. در۱۹۷۲ شرکتی تجاری تأسیس کرد. پس از اعلام آغاز به کار پروازهای تجاری با سایوز، داوطلب سفر به فضا شد. پروازش با سایوز تی.ام -۳۲ (Soyuz TM-32)‏ از‏ ۲۸آوریل۲۰۰۱ به مدت ۷روز و ۲۲ساعت و ۴‏دقیقه در ایستگاه فضایی بین‌المللی، عنوان نخستین گردشگر فضایی به ثبت رساند.

نفر بعد مارک شاتلوورث (Mark Shuttleworth) میلیاردری از آفریقای جنوبی بود. شاتلوورث در ‏۱۸سپتامبر۱۹۷۳‏ در شهر ولکام (Welkom) آفریقای جنوبی به دنیا آمد. فارغ‌التحصیل رشته تجارت و سامانه‌های اطلاعات در سال۱۹۶۶ از دانشگاه کیپ تاون (University of Cape Town) است همچنین موفق به دریافت دکترای افتخاری از این ‏دانشگاه شد. وی که دارای دو تابعیت آفریقای جنوبی و انگلیس است در زمینه رایانه فعالیت می‌کند و صاحب چند شرکت است. این میلیونر ، بعد از به راه افتادن برنامه تجارت فضایی و سفر به فضا از طریق خرید جا در ناوهای سایوز، برای سفر به فضا داوطلب شد. بهار۲۰۰۱ از گروه پزشکی مجوز پرواز گرفت. از ۱۷ژوئیه۲۰۰۱ با ویکتوری (Victory ) و گیدزنکو (Yuri Pavlovich Gidzenko) تمرین‌ها را شروع کردند. در ۵دسامبر۲۰۰۱ سفر او به ایستگاه فضایی بین‌المللی قطعیت پیدا کرد. پرواز شاتلوورث با سایوز تی.ام -۳۴‏ (Soyuz TM-34) که از ۲۵آوریل۲۰۰۲ آغاز شد و ۹روز و ۲۱ساعت و ۲۵دقیقه طول کشید.

گريگوري اولسون (Gregory Olson) سومين جهانگردي بود که عازم فضا شده است. اين دانشمند آمريکايي که خود صاحب يک شرکت تحقيقاتي است روز ۱اکتبر۲۰۰۶ با سایوز تی ام آ-۷ (Soyuz MA-7) برای سفري ده‌روزه راهي ايستگاه بین‌المللی فضايي در مدار زمين شد. دکتر گريگوري اولسون، ۶۰ساله، متخصص حسگرهاي الکترونيکي مدیرکل شرکت تحقيقاتي آنلیمیتد سنسورز در پرينستون است. تخصص اين شرکت توسعه و توليد فيلم و دوربین‌های عکاسي فوق‌العاده حساس است و با آژانس فضايي آمريکا، ناسا، کار می‌کند. اولسون در جريان اين سفر برخي از تجهيزات توليدي شرکت خود و آزمایش‌های علمي که خود طراحي کرده بود را محک زند.

گردشگر فضایی بعدی که شانس سفر به فضا را پیدا کرد انوشه انصاری (Anousheh Ansari) بود. او نیز مثل سه نفر قبلی تحصیلات عالی داشت و قبل از سفر به فضا نیز به‌عنوان مدیری برجسته بشمار می‌رفت. انوشه انصاري در سال۱۳۴۵ خورشيدي، در مشهد به دنيا آمد. در ۱۶سالگي به همراه خانواده‌اش به آمريكا رفت. مدرك كارشناسي در رشته مهندس الكترونيك و علوم كامپيوتر را از دانشگاه جرج ميسون (George Mason University) و مدرك فوق‌ليسانس خود را دانشگاه جرج واشنگتن (George Washington University) گرفت در سال۱۹۹۴ انوشه به همراه همسرش حميد و برادر همسرش امير انصاري شركتي به نام تله‌كام فنّاوری (TTI) را در تگزاس پايه‌گذاري كردند. وی بعداً این شرکت را فروخت و با همسرش شركت ديگري به نام پرودي (Prodea) را تأسیس كردند. که خود مدیرعامل و رئيس آن است. فعالیت‌های اقتصادی این شرکت ثروت فراوانی براي انصاری و همسرش داشت. در سال۲۰۰۴ ميلادي خانواده انصاری ۱۰ميليون دلار جايزه براي نخستين پرواز فضايي غير‌دولتی اختصاص دادند که جايزه انصاري ايكس نام گرفت. انوشه انصاري در اوایل۲۰۰۶ برای سفر به ايستگاه بين‌المللي فضايي ثبت‌نام كرد. اين سفر حدود ۲۰ميليون دلار هزينه در برداشت. در مه۲۰۰۶ سازمان فضایی روسیه اعلام کرد که انوشه انصاری به‌عنوان اولین زن کیهان گرد در پرواز فضاپیمای سایوز كه براي بهار۲۰۰۷ برنامه‌ریزی‌شده بود، به مدار زمین سفر خواهد کرد. اما چند ماه بعد وی جانشین یک ژاپنی شد که به دلیل مشکل پزشکی او نتوانست به فضا سفر کند. نام انوشه انصاری به‌عنوان چهارصد و چهل‌وشش انسانی که به ماورای جو زمین دست‌یافته به ثبت رسید.

چارلز سیمونی (Charles Simonyi) متولد ۱۰سپتامبر۱۹۴۸ در بوداپست مجارستان، پس از مهاجرت به آمریکا توانست دکترای کامپیوتر خود را از دانشگاه استنفورد (Stanford University) در سال۱۹۷۷ به دست آورد و در شرکت میکروسافت (Microsoft) به‌عنوان کارشناس و یکی از افراد مؤثر در طراحی برنامه‌های ورد، اکسل و مولتی پلن فعالیت داشت. در آوریل۲۰۰۶ با پرداخت ۲۰میلیون دلار برای سفر به فضا ثبت‌نام کرد. پرواز فضایی او با ناو ‏ سایوز تی.ام.آ-۱۰ (Soyuz TMA-10) از ۷تا ۲۱آوریل۲۰۰۷ به مدت ۱۳روز و ۱۹ساعت طول کشید. وی یک‌بار دیگر نیز با سایوز تی.ام.آ- ۱۴ (Soyuz TMA-14) از ۲۳ژوئن ۲۰۰۹تا۱۱اکتبر۲۰۰۹ به مدت ۱۹۸روز و ۱۶ساعت و ۴۲دقیقه به فضا سفر کرد.

کیهان گرد بعدی شیخ مظفر شکور (Sheikh Muszaphar Shukor) بود که او را می‌توان خوش‌شانس‌ترین گردشگر فضایی دانست که توانست به ایستگاه فضایی بین‌المللی سفر کرد چون نه به لحاظ علمی در حد گردشگران قبلی بود و نه برای سفر به فضا پولی پرداخت. این پرواز در حقیقت هدیه دولت روسیه درازای خرید سنگین یک میلیارد دلاری با مالزی برای خرید سامانه‌های هوایی و خدمات ماهواره‌ای بود. او از یک نظر دیگر نیز با بقیه تفاوت داشت. شکور در بین آقایان خوش‌تیپ‌ترین گردشگر فضایی بشمار می‌رفت به‌طوری‌که رسانه‌های گروهی او را با این صفات معرفی می‌کردند: قدبلند،پوست برنزه، لبخندی با دندان‌های سفید و مشخصات یک مدل لباس و سلیقه‌ای عالی در پوشیدن لباس. او که دارای درجه دکترای ارتوپدی است از بین چند هزار نفر انتخاب شد تا به‌عنوان نخستین مالزیایی که مرزهای جو را پشت سر بگذارد و به‌عنوان نهمین مسلمان به فضا سفر کند. شکور در مصاحبه با ماهنامه اخبار فضایی چاپ مسکو درباره خود می‌گوید: «مادرم خانه‌دار است. پدرم در کارهای ساختمان‌سازی فعالیت دارد. ۲سال مدل عکس بودم و در شوهای مختلف ازجمله نمایش‌های تلویزیونی شرکت می‌کردم. به‌غیراز این، من در کار رستوران‌داری هستم و در کوالالامپور یک رستوران دارم.» طبیعتاً برای چنین فردی سفر به فضا، زویایی غیرقابل دسترسی بود. اما وقتی خدا بخواهد عزت دهد، از جایی حواله می‌کند که هیچ‌کس حتی تصورش را هم نمی‌تواند بکند. دکتر مظفر شکور در ۲۷ژوئیه۱۹۷۲ در کوالالامپور به دنیا آمد. وی دارای درجه دکترای ارتوپدی است، گرچه وقت زیادی را صرف کارهای موردعلاقه‌اش ازجمله ، نمایش لباس و شرکت در شو های تلویزیونی و مدیریت رستوران غیره می‌کند. وی در روز ۱۰اکتبر۲۰۰۷ بر عرشه ناو کیهانی سایوز تی. ام. آ-۱۱ (Soyuz TMA-11) به همراه یوری مالنچنکو (Yuri Malenchenko) کیهان‌نورد باسابقه روس و پگی ویتسون (Peggy Whitson) فضانورد آمریکایی به فضا پرتاب شد. دو روز بعد این ناو به ایستگاه فضایی بین‌المللی پیوست. شکور پس از ۱۱روز اقامت در فضا، روز ۲۱اکتبر۲۰۰۷ به‌سلامت در قزاقستان فرود آمد.

گردشگر فضایی بعدی ریچارد گاریوت (Richard Garriott) فرزند اون گاریوت فضانورد قدیمی آمریکا بود. او متولد ۴ژوئیه۱۹۶۱ است و فارغ‌التحصیل دانشگاه ایالتی تگزاس (Texas State University) است. گاریوت یکی از برنامه‌ریزهای موفق رایانه‌ای در آمریکا و طراح بازی‌های رایانه بشمار می‌رود. او در اکتبر۲۰۱۳ با سایوز تی.ام.آ-۱۳ (Soyuz TMA-13) سفری به ایستگاه فضایی بین‌المللی داشت که بیش از ۱۱شبانه‌روز طول کشید.

آخرین گردشگر فضایی گای لابیبرته (Guy Laliberté) متولد ۲سپتامبر۱۹۵۹ در کبک است. وی صاحب یک سیرک جهانی است و در زندگینامه او نقطه درخشان و قابل‌ذکری دیده نمی‌شود. سیرک او توانسته ثروت هنگفتی را برایش فراهم آورد که پرداخت چند میلیون دلار برای سفر به فضا چندان دشوار نبود. خوشبختانه با سفر لابیبرته پرونده گردشگری فضایی در نقطه حضیض‌اش بسته شد.

منبع:اسپاش